Ғылым саласында 22 мыңнан астам маман жұмыс істейді. Ғылымсыз, жаңа технологиялар мен білімді енгізбестен экономикада да, әлеуметтік салада да табысқа жету мүмкін емес, сондықтан ғылымның дамуына өз өмірін арнаған және барлық күш-жігерін жұмсайтын адамдарды бағалауымыз қажет.
Коронавирус пандемиясы бүкіл әлемде ғалымдардың рөлі қаншалықты маңызды екенін көрсетті. Біздің ғалымдарымыз, атап айтқанда БҒМ Ұлттық биотехнология орталығының қызметкерлері штамның өзі болмастан, небәрі 6 күн аралығында коронавирусты анықтауға арналған бірегей тест-жүйе әзірледі.
Біздің ПТР-жүйе жоғары дәлдікке ие және оның үстіне Уханьда табылған коронавирусты ғана емес, SARS-CoV-2 секілді басқа коронавирустық штамдарды да анықтауға қабілетті.
Оқи отырыңыз: Биыл мектеп түлектері қалай аттестат алады? Білім және ғылым министрінің түсіндірмесі
Қазір биологиялық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу институты мен Ұлттық биотехнология орталығының ғалымдары Covid-19 коронавирустық инфекцияға қарсы вакцина әзірлеуге кірісті.
Қазақстан ғылымы зор әлеуетке ие. Ғалымдардың еңбектері әлемнің жетекші ғылыми журналдарында жиі жарияланады. 2011 жылмен салыстырғанда "Scopus" деректер базасында қазақстандық ғалымдардың жарияланымдарының жалпы саны 34,5 есеге, "Web of Science" деректер базасында – 59 есеге өсті.
Соңғы бес жыл ішінде отандық ғалымдардың әрбір бесінші жарияланымы әлемнің ғылыми журналдарының топ-25-іне енді. Бұл ретте соңғы жылдары ғылыми жарияланымдар авторларының саны 3 есеге өсті.
Оқи отырыңыз: Мектеп оқушылары қашықтан оқиды. Ата-аналар не білуі тиіс?
Дегенмен, ғылымды одан әрі дамыту үшін елеулі өзгерістер, басқару жүйесі мен қаржыландыру тетіктерін жетілдіру талап етіледі. Осыған байланысты Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке қаржыландыруды айтарлықтай ұлғайтуды тапсырды, бұл ретте жүйені сапалы өзгерту бойынша түбегейлі шаралар қабылданып жатыр.
- Биыл алғаш рет ғылыми-зерттеу институттарының инфрақұрылымын жаңартуға қаражат бөлінді. Келесі жылы біз ғылыми ұйымдардың жабдықтары мен зертханаларын белсенді түрде жаңартамыз.
- Ғылыми бағдарламаларды гранттық және бағдарламалық-мақсатты қаржыландыруға арналған байқаулар енді үш жылда бір рет емес, жас ғалымдар арасындағы байқаулар секілді жыл сайын өткізіледі.
- Қаржыны бөлу бойынша ашықтықты арттыру бойынша жұмыс басталды. Өтінім сапасына талаптар да қатаңдайтын болады.
- Министрлік жоғары оқу орындары мен академиялық ғылымның интеграциясын жандандырмақ. Біз конкурстық негізде "академиялық басымдылық орталықтары" құрылатын үздік 10 оқу орнын іріктеуді шештік.
- Ғылымды қаржыландыру көлемі 2020-2022 жылдарға екі есе ұлғайды. 2025 жылға қарай ол жалпы ішкі өнімнің 1 пайызын құрайды.
Оқи отырыңыз: Асхат Аймағамбетов: Оқушыларға 80 мыңға жуық компьютер мен планшет сатып алынады
Біз, сондай-ақ, ғалымдарға әлемдік ғылыми орталықтарда зерттеу тағылымдамасынан өту үшін арнайы гранттар бөлуді жоспарлап отырмыз.
Қазірдің өзінде тіл білімі, тарих, философия, әдебиет және т.б. салада іргелі зерттеулермен айналысатын ірі институттардың ғылыми жобаларын тұрақты қаржыландыруға көшіру жұмыстары жүргізілуде. Олар гранттар алуға тәуелді болмай, тұрақты зерттеулер жүргізуі тиіс.
Дәстүрлі гранттардан басқа гранттардың жаңа түрлері енгізілуде:
- шағын;
- жедел;
- ұжымға арналған гранттар.
Бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру нақты ғылыми-техникалық міндеттерді шешу үшін ғана бөлінеді.
Оқи отырыңыз: Мектептерде қашықтан білім беру қалай жүргізіледі? Министр түсіндірмесі
ҰҒК қызметінің ашықтығы артады. Егер бұрын қаржыландыру туралы шешімдер жасырын дауыс беру арқылы қабылданса, енді ашық дауыс беру және ұпай қою арқылы жүзеге асады, отырыстардың онлайн трансляциясы қамтамасыз етілді. Бірақ бұл жеткілікті емес екенін көріп отырмыз, сондықтан бұл салада әрі қарай да жұмыс жүргізіледі.
Сондай-ақ ғылымды цифрландыру және ғалымдар үшін есеп беруді қысқарту бойынша шаралар қабылдануда. Қаржыландыруды алу үшін өтінім беру, аралық және қорытынды есептерді тапсыру толығымен сандық форматқа ауыстырылады. Қазақстан ғылымын басқарудың бірыңғай жүйесі (ҚҒББЖ), ғалымдар базасы ғылыми дәйексөздеудің қазақстандық индексі әзірленуде. Әрбір қазақстандық ғалым ҚҒББЖ-дағы жарияланым тізімі, Хирша индексі, іске асырылып жатқан жобалар және т.б. мәліметтер көрсетілген профайлға ие болады.
Оқи отырыңыз: Бүгін бала – ертең студент. Оның болашақта сапалы білім алуына қалай қаражат жинауға болады?
Гранттың немесе бағдарламаның мақсатын, қаржыландыру көлемін, нәтижелерін, бастапқы өтінім мен есептерге өзгерістер енгізудің барлық кезеңдерін көрсете отырып, мемлекет қаржыландырған барлық жобалардың ашық базасы да әзірленеді.
Осылайша, біз ғылымға бөлінетін барлық қаражаттың ашықтығын қамтамасыз етуді көздейміз. Бұдан басқа, аталмыш базалар тиімді басқару шешімдерін қабылдау үшін қазақстандық ғылымның даму жағдайы, үрдістері мен проблемалары туралы объективті ақпарат жинауға мүмкіндік береді.
