Krisha.kz үй сатып алған кезде алаяқтарға алданып қалмау үшін келесі 6 фактіге назар аударуды ұсынады.
1. Сатушы меншік иесі болмаса
Сату туралы келіссөз жүргізетін адам мүліктің заңды иесі болуы керек. Алайда кейде меншік иесі физикалық түрде қатыспай, оның атынан сенімхат арқылы делдал әрекет етеді. Заңгерлердің айтуынша, мұндай мәмілелерге қарапайым операциялардан гөрі мұқият қарау керек.
Ол үшін:
Сенімхатты тексеріңіз. Онда шығарылған күні мен жарамдылық мерзімі көрсетілуі керек. Күні болмаған жағдайда құжат жарамсыз деп есептеледі және жарамдылық мерзімі үш жылдан аспауы мүмкін. Егер ол көрсетілмесе, сенімхат бір жыл ғана жарамды болатын жағдайлар бар.
Меншік иесіне хабарласып, оның шынымен тұрғын үй сататынына көз жеткізіңіз.
Меншік иесімен келіссөздерді және оның сатуға келісім бергенін бейне жазбаға түсіріңіз.
2. Құжатта келеңсіздіктер болса
Сатушының барлық ауызша айтқаны құжат түрінде көрсетілуі керек. Сондықтан келесі құжаттарды тексеріңіз:
- Пәтердің құжаты. Бұл сатып алу-сату шарты, жекешелендіру, сыйға тарту, мұрагерлік куәлік және т.б.
- Пәтер иесінің жеке куәлігі.
- Тіркеу куәлігі. Пәтердің нақты жағдайын тексеріңіз, әсіресе егер сіз ипотека бойынша сатып алсаңыз – пәтерде заңсыз қайта құру болуы мүмкін және бұл жағдайда банк несиеден бас тартады.
- Жағдай туралы анықтама. Ол eGov-тан сұраныс түскен күні өзекті ақпаратты көрсетеді. Пәтер иесі оны 20 минутта ала алады. Құжаттан меншік құқығы қашан, қандай құжаттың негізінде пайда болғанын, меншік иесі кім екенін, ортақ меншік иелері бар-жоғын, сондай-ақ пәтердің кепілде немесе қамауда екенін біле аласыз. Дегенмен, сақ болыңыз – сертификат бір күнге жарамды.
Ол үшін: барлық құжаттағы ақпараттың сәйкестігін тексеріңіз.
Тұрғын үйдің құжаттары заңды болуын тексеру керек. Егер қателер, сәйкес емес ақпараттар, заңсыз қайта өңдеулер болса, сатушыдан құжаттарды ретке келтіруін сұраңыз.
Айтпақшы, егер сатушы некеде болса, мәміле үшін оның жұбайының (жұбайларының) қатысуы және нотариалдық келісімі қажет болады.
3. Үй иелері өте жиі ауысса
Мұндай жағдай меншік иелері несие берушілер алдындағы қаржылық жауапкершіліктен жалтарып, тұрғын үйді туыстары мен достарына бірнеше рет беруге немесе сатқысы келген кезде болады.
Алайда егер бәрі әшкереленсе, несие беруші сотқа жүгініп, меншік иесінің жауапкершіліктен жалтару фактісін анықтайды, барлығы анықталса, сатушының адалдығына қарамастан тұрғын үйді тәркілеуге болады. Нәтижесінде, ол ештеңесіз қалады.
Не істеу керек: көршілеріңізбен сөйлесіңіз, соңғы 5-10 жылда Сот кабинетінде (Сот актілері банкінде) үй иесіне қатысты істердің бар-жоғын тексеріңіз немесе сатушы сенімсіз деген күдік туындаған жағдайда мәміледен бас тартыңыз.
Оқи отырыңыз: Пәтер жалдағанда алаяққа алданып қалмас үшін не білу керек?
4. Мүліктің иесі үйді сыйға немесе мұрагерлік жолмен алған болса
Егер меншік иесі тұрғын үйді сыйға тарту немесе мұрагерлік жолмен алған болса, онда басқа тұлғалардың құқықтарының бұзылған-бұзылмағанын, олардан қандай да бір талаптардың бар-жоғын анықтау керек.
Ол үшін: Сот кабинетін тексеріп, көршілермен сөйлесіңіз.
Есіңізде болсын: кейін зардап шеккеннен гөрі күмәнді мәселеден бірден бас тартқан дұрыс.
5. Депозит дұрыс рәсімделмесе
Көбінесе салым шартында объектінің бағасында қателіктер кетеді немесе оны валютамен көрсетеді. Бұл дұрыс емес. Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша, құжаттардағы барлық сома теңгемен көрсетілуі керек.
Ол үшін: салым жазбаша түрде екі данада дұрыс рәсімделу керек.
Мына тармақтарды міндетті түрде жазып алыңыз:
- салымның мөлшері;
- объектінің жалпы бағасы;
- есептеу күні.
Келісімді нотариуспен куәландыру қажет емес, бірақ олай жасауға да болады. Егер дау туындаса, нотариалды куәландыру ақшаны өндіру процесін жеңілдетеді.
6. Сатушы сатып алу – сату шартында бағаны төмендетуді сұраса
Сатушы сатудан түскен табыстан салық төлемеу үшін кірісін жасырғысы келгенде осындай әрекетке барады.
Төмен баға – сатып алушы үшін тәуекелге бару болып есептеледі. Себебі мәміле жарамсыз деп танылса, ол ақшаның бір бөлігін жоғалтуы мүмкін.
Мұның әртүрлі себебі болуы мүмкін, мысалы:
- мұрагерлік кезінде сатушы тараптан үшінші тұлғалардың мүдделерінің ескерілмеуі;
- банкроттық рәсім кезінде қаржылық кеңесші соттан тыс банкроттыққа шағымданған сатушының соңғы үш жыл ішінде мүлікті төмендетілген бағамен сатқанын анықтайды. Нарықтық бағамен сату кезінде, сатып алушы адал сатып алушы ретінде танылуы мүмкін және мәміледен бас тарту қиынырақ болады.
Мәміле жойылған кезде, сатып алушы іс жүзінде төленген соманы емес, сатып алу-сату шартында көрсетілген соманы ғана санайды. Оның үстіне ол сот арқылы сатушыдан төлем талап етуі керек.
Ол үшін: сатып алу-сату шартында тек тұрғын үйдің нақты бағасын талап ету және көрсету немесе тәуекелге бармау үшін мәміледен бас тартуы керек.
Оқи отырыңыз: Пәтерді жалға аларда не білу керек? Маңызды 9 сұраққа жауап
