Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Қазақстан Республикасы заңының 5-бабының 13) тармағының негізінде жыл сайынғы осы саладағы істің жай-күйі туралы Қазақстан Республикасының Үкіметіне есеп береді және ведомстволардың интернет-ресурсында орналастырылады және жалпыға қолжетімді.
Биылғы есеп бойынша комитетке түскен өтініштер саны 159 пайызға өсіп, 33 мыңға жуық сұранысқа жетті. Оның ішінде 15 мың өтініш бойынша тұтынушыларға заңгерлік көмек көрсетілсе, 11 мың өтініш бойынша тұтынушылардың талаптары қанағаттандырылды, 403 өтініш бойынша кәсіпкерлік субъектілеріне тексеру жүргізіліп, нәтижесінде 4 млн теңгеден астам сомаға әкімшілік айыппұл салынды.
Өңірлер бойынша ең көп өтініш Алматы қалаларында – 5 мыңнан, Астанада – 3 мыңнан, Шымкентте – 2 мыңнан астам, Қарағанды облысында – 2256 өтініш түскен. Ұлытау өңірі бойынша департаментке 147 өтініш түскен. Бұл – ең төмен көрсеткіш
Салалар бойынша сұраныстардың ең көп саны (үлесі бойынша) бөлшек саудаға – 36,7%, электронды коммерцияға – 19,6%, тұрмыстық қызмет көрсетуге – 10,2%, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа – 6,9%, байланыс қызметтеріне – 4,7%, тағы басқа.
Биылғы 9 айда түскен өтініштер санының өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда артуы кәсіпкерлердің тұтынушылардың құқықтарын бұзуының, кәсіпкерлік субъектілерінің сапасыз қызмет көрсетуінің, сондай-ақ тұтынушылық мәдениеттің жоғарылағанын және олардың талапшылдығын көрсетеді.
Астана, Алматы, Шымкент қалаларындағы және Атырау облысындағы көппәтерлі тұрғын үйлердің үлестік құрылысы саласындағы фактілер ең атышулы істер болды. Нәтижесінде 93 млн теңгеге жуық қаржы тұтынушыларға қайтарылды.
Атырау, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қостанай, Қарағанды облыстарында, Астана, Алматы және Шымкент қалаларында автосалондардың сапасыз көліктерді сату фактілері жиілеп кеткен. Аумақтық тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменттері мен қоғамдық қорғаушылардың көмегімен 168 миллион теңгеден астам қаржы қайтарылды.
Массаждық шапандарды несиеге сатудың жолын кесу жұмысы жалғасып жатыр. Мұндай жағдайлар Алматы, Астана, Шымкент қалаларында, Абай облысында, Батыс Қазақстан, Ақтөбе облыстарында тіркелді. Бөлімдерге хабарласқанда тұтынушыларға 191 млн теңгеге жуық қаржы қайтарылды.
2023 жылдың 9 айында ғана тұтынушыларға 800 млн теңгеден астам қаражат қайтарылды, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 149,2 пайызға өсті. Салалық мемлекеттік органдарда тұтынушылардың құқықтарын қорғауда 90 мыңға жуық арыз-шағым түскен немесе өткен жылдың 6 айымен салыстырғанда өсу қарқыны 190,8 пайызды құраған.
Сонымен қатар, министрлік ел тұрғындарының тұтынушылық көңіл-күйін бақылайды. Осылайша, 2022 жылдың соңында 10 мың респондентке жүргізілген социологиялық сауалнаманың нәтижелері мынаны көрсетті:
- тұтынушылардың 31 пайызы азық-түлік тауарларының жарамдылық мерзімі мен сақтау нормаларының сақталмауымен кездесті;
- респонденттердің 24 пайызы тауар сапасына көңілі толмауы;
- 19,2 пайыз өнім туралы ақпараттың жоқтығына шағымданады.
Аудан бойынша медициналық қызметке қанағаттанбаған тұтынушылардың ең көп саны 39,3%; интернет-провайдерлердің қызметтері – 33,3% және қоғамдық көлік – 30,7%.
Мемлекеттік органдардың тиімді жұмысы мен қызметі үшін ағымдағы жылдың екінші тоқсанында Министрлік жанынан мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктердің қатысуымен Ахуалдық штаб құрылды. Тұтынушылардың талаптары мен арыз-шағымдары негізінде 81-ге жуық азық-түлік өнімдерінің түріне сараптама жүргізіліп, оның ішінде 27 өнімде азық-түлік қауіпсіздігі стандарттарын бұзғаны анықталды. Нәтижесінде азық-түлік тауарларының 63 сәйкестік декларациясының күші жойылды.
Мемлекет басшысының ішкі нарықта азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмаларын орындау мақсатында сауда қызметін реттеудің жаңа тәсілдері әзірленіп жатыр.
Осы мақсатта министрлік "Сапалы өнім" тұжырымдамасына сәйкес келетін жаһандық мәселелерді шешуге арналған жаңа әлеуметтік жобаны әзірледі. Бұл жоба тұтынушыларды және мемлекеттік мекемелерді сапалы және қауіпсіз өнімге құқықтарын жүзеге асыруға тарту үшін кеңінен қамтуға мүмкіндік береді.
Аталған шараларды жүзеге асыру тұтыну нарығындағы құқықтық реттеудің тиімділігіне, әлеуметтік тұрақтылыққа және азаматтардың әлеуметтік қауіпсіздігінің өсуіне ықпал етеді. Басты драйвер ел болашағын ойлайтын тұтынушылардың мықты қоғамдық бірлестіктері болуы керек.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру мақсатында уәкілетті орган алдағы кезеңге міндеттер қойды:
- "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" заңның жаңа редакцияда қабылдануы;
- Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық кеңестің ықпалын кеңейту және қауіпті, жалған және заңсыз өнімдердің ішкі нарыққа енуіне қарсы тұру үшін қоғамдық қор құруда үкіметтік емес секторға жәрдемдесу.
