2023 жылы бала босанғандар қанша теңге жәрдемақы алады? Әйелдерге пайдалы ақпарат

№1. Жүктілікке, босануға және бала күтіміне бойынша қандай төлемдер бар?

Төлемдердің төрт түрі бар:

• Жүктілік және босану бойынша бір реттік төлем. Оған жүктіліктің 30-аптасынан бастап (ең көп мерзім – 70 күнтізбелік күн) еңбекке жарамсыздық демалысына ақы төлеу және босанғаннан кейінгі еңбекке жарамсыздық демалысына ақы төлеу (қалыпты босану кезінде ең ұзақ мерзім – 56 күнтізбелік күн, ауыр босану немесе екі және одан да көп бала туғанда – 70 күнтізбелік күн) кіреді.
• Бала туған кезде бірреттік төлем.
• Бала бір жарым жасқа толғанша күтіміне төленетін ай сайынғы жәрдемақы. Төлемдер туу туралы куәлікте көрсетілген туған күнінен бастап тағайындалады.

Жұмыс істейтін әйелдер төрт төлемді де алады. Ал жұмыс істемейтін әйелдер тек бала туғанда берілетін біржолғы төлем мен бала күтіміне берілетін жәрдемақы алады.

№2. Неліктен жалақы заңды болуы керек? 

Еңбекке жарамсыздық қағаздарының төлемі, сондай-ақ бала бір жарым жасқа толғанша оның күтімі үшін ай сайынғы жәрдемақы Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленеді. Сондықтан төлемдерді алу үшін әйелдер әлеуметтік сақтандырудың бірыңғай жүйесіне қатысуы шарт. Әйел еңбек шарты бойынша жұмыс істесе, онда жұмыс беруші ай сайын жалақысының 3,5 пайызын қорға аударып отыруы керек. Осылай қызметкер әлеуметтік жүйеге қатыса алады.

№3. Еңбекке жарамсыздық күндері қалай есептеледі?

Жүктілік және босану бойынша төленетін күндердің саны заңмен белгіленеді (ҚР Еңбек кодексінің 99-бабы) және ол осы кезеңде туындауы мүмкін әртүрлі жағдайларға байланысты. Әйел гинеколог дәрігерге неғұрлым ертерек жүгінсе, еңбекке жарамсыздық қағазын беруге болатын мерзімді (30 апта) өткізіп алмау ықтималдығы соғұрлым жоғары. Медицина қызметкерлері белгіленген ережелерге сәйкес құжат рәсімдейді:

• әйел аяғы ауыр кезде жүгінсе жүктілік және босану бойынша демалыс бірге есептеледі (жүктілікке 70 күнтізбелік күн + босануға 56 күнтізбелік күн) және босанғанға дейін пайдаланған күндердің санына қарамастан толық көлемде беріледі;
• әйел еңбекке уақытша жарамсыздық қағазын алуға босанғаннан кейін өтініш жасаса, онда еңбекке жарамсыздық қағазы босанғаннан кейін бала туу жағдайына қарай ұзақтығы күнтізбелік 56 күннен басталатын демалысқа ғана беріледі.

Ескерту. Дәрігер еңбекке жарамсыздық қағазын екі данада жазу керек:

• Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жүктілігіне және босануына байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемдерді жүзеге асыру үшін;
• Жұмыс орны бойынша декреттік демалысқа тіркелу үшін.

№4. Төлемдер алу үшін қорға қашан жүгінуге болады?

Әйел адам 12 ай ішінде еңбекке жарамсыздық қағазы төлемін алу үшін қорға жүгінуге құқылы. Мысалы, еңбекке жарамсыздық қағазы 2023 жылғы 21 ақпанда берілсе, онда 2024 жылғы 20 ақпанға дейін жүктілік және босану бойынша әлеуметтік төлемдерді алуға өтініш бере алады.

Ескерту: мерзім еңбекке жарамсыздық күні басталған кезден емес, еңбекке жарамсыздық қағазы берілген күннен бастап есептеледі.

№5. Еңбекке жарамсыздық қағазы төлемін алу үшін қайда жүгіну қажет?

Қорға жүгінер алдында жұмыс берушіден артқы жағында тиісті белгісі бар еңбекке жарамсыздық қағазын алуыңыз керек. Осыдан кейін сіз келесі жолдардың бірімен төлемге өтініш бере аласыз:

• ХҚКО арқылы;
• eGov порталы арқылы.

№6. Еңбекке жарамсыздық қағазы төлемін алу үшін қандай құжаттар қажет?

ХҚКО арқылы өтініш жасаса, келесі құжаттар қажет:

• жеке куәлік;
• жұмыс берушінің белгісі бар еңбекке жарамсыздық қағазы;
• толтырылған өтініш нысаны (нысанды ХҚКО береді).

eGov порталы арқылы өтініш берсе:

• ЭСҚ:
• еңбекке жарамсыздық қағазын сканерлеу немесе фотосуреті (жұмыс берушінің белгісі бар).

Екеуінде де төлем жүргізілетін банк шоты туралы мәлімет қажет.

№7. Бала күтіміне төленетін жәрдемақыны алу үшін қайда жүгіну керек?

Бала туған күннен 18 күнтізбелік ай ішінде бала күтімі үшін берілетін ай сайынғы жәрдемақыны тағайындауға келесі әдістердің бірімен өтініш бере аласыз:

• egov.kz арқылы;
• банктің мобильді қосымшасы арқылы (мұндай қызмет ұсынса);
• ХҚКО арқылы.

№8. Бала күтіміне төленетін жәрдемақыны алу үшін қандай құжаттар қажет?

Бала күтімі үшін ай сайынғы әлеуметтік төлемді тағайындау үшін қажетті құжаттар мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінен сұратылады. Ақпараттық жүйелерде мұндай ақпарат болмаса келесі құжаттарды қағаз жүзінде немесе цифрлық құжаттар қызметіне ұсыну қажет:

• жеке басын куәландыратын құжат;
• баланың (балалардың) туу туралы куәлігі. 

№9. 2023 жылы бала туғанда төленетін жәрдемақы мөлшері қандай?

Бала туғанда берілетін мемлекеттік бірреттік жәрдемақы республикалық бюджет қаражаты есебінен төленеді. Оның сомасы осы жылы белгіленген ең төменгі АЕК мөлшеріне байланысты есептеледі. 2023 жылы АЕК сомасы – 3450 теңге. Жөргекпұл сомасы бала кезегіне байланысты:

• бірінші, екінші, үшінші балаға – 38 АЕК немесе 131 100 теңге;
• төртінші және одан кейінгі балаларға – 63 АЕК немесе 217 350 теңге.

Егіз не үшем, төртем болса, мемлекеттік жәрдемақы әр балаға жеке-жеке есептеледі. Жәрдемақыны жұмыс істейтін де, жұмыс істемейтін әйелдер де алады.

№10. Жұмыс істейтін әйелдер бала күтімі үшін қанша теңге алады?

Бала бір жарым жасқа толғанша күтімі үшін төленетін ай сайынғы жәрдемақының мөлшері жұмыс берушінің әлеуметтік аударымдар жасаған жалақысына байланысты. Жәрдемақы мөлшері әйелдің соңғы 24 айдағы (бала дүниеге келген айдың алдындағы) орташа айлық табысы негізінде есептеледі. Алынған сома алмастыру коэффициенті – 0,4-ке көбейтіледі.

2023 жылы бала күтіміне берілетін жәрдемақыны есептеу үшін әйелдің орташа айлық табысы 7 еселенген ең төмен жалақыдан немесе 490 мың теңгеден аспауы керек.

№11. Жұмыс істемейтін әйелдер қанша теңге алады?

Жұмыс істемейтін әйелдерге баласы бiр жарым жасқа толғанша оның күтіміне ай сайын бала кезегіне қарай жәрдемақы төленеді:

• бірінші балаға  – 5,76 АЕК немесе 19 872 теңге;
• екінші балаға – 6,81 АЕК немесе 23 495 теңге;
• үшінші балаға – 7,85 АЕК немесе 27 083 теңге;
• төртінші және одан көп балаға – 8,9 АЕК немесе 30 705 теңге.

№12. Жәрдемақыдан қандай жарналар ұсталынуы мүмкін?

Жүктілікке және босануға байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемдерден, сондай-ақ бір жарым жасқа дейінгі бала күтімі бойынша жәрдемақыдан тек 10% мөлшерінде міндетті зейнетақы жарналары шегеріліп, зейнетақы қорына аударылады.

Жүкті әйелдер мен босанған әйелдерге МӘМС жарнасын мемлекет төлейді.