Қалқанша безінің ауруы – бұл оның зақымдалғанын білдіреді. Қалқанша безінің гормондары ағзадағы энергия шығынын бақылайды. Әр ағзаның дұрыс жұмыс істеуіне, тіпті жүректің қалыпты соғуына жауап береді. Сол себепті оны жүкті болмас бұрын емдету маңызды, дейді Кардиология және ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институтының №1 терапия бөлімшесінің эндокринолог дәрігері Балнұр Сұлтанова.
Қалқанша безі гормонының тым көп болуы гипертиреоз деп аталады және ол ағзада көптеген процестің шектен тыс жылдам жүруіне әсер етеді. Ал керісінше осы гормон мөлшерінің тым төмен болуы гипотиреоз деп аталады және ағзадағы көптеген процестің баяулауына алып келеді.
Қалқанша безі гормондары жүктілік кезінде қандай рөл атқарады?
Балнұр Сұлтанованың айтуынша, қалқанша безі гормондары баланың миы мен жүйке жүйесінің қалыпты дамуы үшін маңызды. Жүктіліктің алғашқы үш айында сәби плацента арқылы ағзаға түсетін қалқанша без гормондарына тәуелді болады. Жүктіліктің шамамен 12 аптасында сәбидің қалқанша безі өз бетінше жұмыс істей бастайды, бірақ ол жүктіліктің 18-20 аптасына дейін қалқанша без гормондарын жеткілікті дәрежеде өндірмейді.
"Жүктілікке байланысты екі гормон – адамның хориондық гонадотропині (АХГ) және эстроген – қанда қалқанша без гормонының деңгейінің артуына себепші болады. Гипертиреоздың кейбір белгілері қалыпты жүктілік кезінде жиі кездеседі, оның ішінде жүректің жиі соғуы, ыстыққа төзімділік пен шаршау. Жүректің жиі ретсіз соғуы, қолдың дірілі, себепсіз салмақ жоғалту немесе жүктілік кезінде қалыпты салмақтың болмауы гипертиреоздың көрсеткіші болуы мүмкін. Жүктілік кезінде гипертиреоз әдетте Грейвс ауруынан туындайды және бүкіл әлемде 1000 жүктіліктің 1-4 жағдайында кездеседі. Грейвс ауруы – аутоиммундық ауру, онда иммундық жүйе қалқанша бездің тым көп тиреоид гормондарын шығаруына себепші болатын антиденелер бар. Қалқанша безі гормондарының тым жоғары деңгейі ананың және сәбидің денсаулығына зиян келтіруі мүмкін", – деді Балнұр Сұлтанова.
Оқи отырыңыз: Әйелдердің жүкті болмас бұрын қандай дәрумендер ішкені абзал? Гинекологтан кеңес
Дәрігердің айтуынша, сирек жағдайларда жүктілік кезінде гипертиреоз гипермезиспен – ауыр жүрек айнумен және құсумен байланысты. Ол салмақ жоғалтуға және ағзаның сусыздануына әкелуі мүмкін. Жүктілік кезінде емделмеген гипертиреоз түсік тастауға, мерзімінен бұрын босануға, туу кезінде нәресте салмағының төмендігіне, жүктіліктің кеш мерзімінде қауіпті жоғары артериялық қан қысымына, жүрек қызметінің жетіспеушілігіне әкелуі мүмкін. Ал жаңа туған нәрестенің қалқанша безінің шамадан тыс белсенділігі жүректің жиі соғуына, жүрек қызметінің жетіспеушілігіне, салмақ қосуының нашарлауына шалдықтырады.
"Жүкті әйелдерде қалқанша бездің белсенді емес белгілері көбінесе гипотиреозға шалдыққан басқа адамдардағыдай болады. Симптомдарға қатты шаршау, суыққа төзбеудің қиындығы, бұлшық еттердің тартылуы, іш қату, есте сақтау мен назар аудару қабілетіне қатысты проблемалары жатады. Көп жағдайда жүктілік кезінде гипотиреоз жеңіл өтеді және белгілері болмауы мүмкін. Жүктілік кезінде гипотиреоз әдетте Хашимото ауруынан туындайды және 100 жүктіліктің 2-3 жағдайында кездеседі. Хашимото ауруы – аутоиммундық ауру, онда иммундық жүйе қалқанша безге шабуыл жасайтын антиденелер шығарады, оның қабынуына және зақымдануына себепші болады, нәтижесінде тиреоид гормондарын өндіру қабілетін жоғалтады. Жүктілік кезінде емделмеген гипотиреоз жүктіліктің кеш сатысында қауіпті жоғары артериялық қан қысымына, анемияға, түсік тастауға, туу кезіндегі нәресте салмағының төмендігіне, өлі тууға әкелуі мүмкін. Сондай-ақ кейде жүрек қызметінің жетіспеушілігін тудырады. Емделмеген гипотиреоз, әсіресе жүктіліктің алғашқы триместрінде төмен IQ және қалыпты даму проблемаларын тудыруы мүмкін", – деді эндокринолог.
Гипотиреоздың емі – қалқанша без енді өндіре алмайтын гормонды ауыстыру. Айқын симптомдары жоқ аурудың жеңіл түрімен ауыратын кейбір әйелдер емдеуді қажет етпеуі мүмкін. Эндокринолог дәрігер жүктіліктің бірінші жартысында әрбір 4-6 апта сайын және 30 аптадан кейін бір рет қалқанша без гормонының деңгейін тексереді. Дәрілік препараттың дозасын бірнеше рет түзету қажет болуы мүмкін.
"Жүктілік кезінде йод көбірек қажет болады – тәулігіне шамамен 250 мкг. Сүт, теңіз өнімдері, жұмыртқа, ет, құс еті, йодталған тұз йодтың көздеріне жатады. Мамандар жүктілік кезінде құрамында йод бар дәрумендерді қабылдауды ұсынады. Йод нәрестені емізген кезде де қажет, өйткені сәби емшек сүтінен йод алады", – деді Балнұр Сұлтанова.
Оқи отырыңыз: Дененің ісінуі, шаштың түсуі және ұйқысыздықтың себебі не? Фармацевт-нутрициолог түсіндірді
Алайда теңіз балдырлары сияқты қоспалардағы йодтың артық мөлшері қалқанша бездің проблемаларын тудыруы да мүмкін. Дәрігеріңізбен дұрыс тамақтану жоспары және қандай қоспаларды қабылдау керектігі туралы сөйлесіңіз, деп қосты маман.
