Бүгін мәжіліс және сенат депутаттары "Қазақстан Республикасының Тұңғыш президенті – Елбасы статусы" жөніндегі Конституциялық заңның күшін жою жөніндегі Конституциялық заң жобасын екі оқылымда да мақұлдады. Осыған байланысты журналистер Әділет министрі Азамат Есқараевтан заңға қатысты егжей-тегжейлерін сұрады.
– Заң қабылданды, демек Елбасы барлығынан: қолсұғылмаушылығынан, басқа да артықшылықтарынан айрыла ма?
– Жоқ, бұлай деуге келмейді. Президент туралы қолданыстағы конституциялық заңға байланысты экс-президентке кепілдер берілген. Бірінші президентке әлеуметтік қамсыздандыру, күзет, көлік қызметі, қызметтік саяжай мен пәтер қарастырылған (...) Экс-президенттің өзінің жеке қолсұғылмаушылығы туралы айтсақ, оның ар-ожданы, мәртебесіне қол сұғуға болмайды. Ондай қол сұғу заңмен қудаланады.
– Заң жобасы күшін жойып отыр. Енді Назарбаевтардың отбасына қандай да бір қылмыстық істері анықталып жатса, қылмыстық із қозғауға бола ма? Өйткені бұған дейін онымен бірге тұратын адамдар заңмен қорғалған еді.
– Заңмен ондай кепілдер көзделмеген.
– Назарбаевтың мүлкі, Назарбаев қоры, университеті, шетелдегі байлығы, тізе берсек көп қой. Оның және отбасының мүлкіне қатысты қандай да бір шаралар қабылдана ма?
– Ондай кепілдер заңмен көзделмеген.
– Анықтап айтыңызшы?
– Айтып отырмын ғой, ондай кепілдер заңмен көзделмеген. Президент туралы конституциялық заңмен экс-президенттерге ондай кепілдер көзделмеген.
– Егер оның мүлкі заңсыз заңдастырылған болса, қайтып алуға бола ма?
– Ол жағын құзыретті құқық қорғау органдары қарап, танитын болса, заңнамаға сәйкес шаралар қабылдау қажет.
– Отбасына қатысты айтыңызшы.
– Президент туралы конституциялық заңға сәйкес, экс-президенттің отбасына ондай кепілдер көзделмеген.
– Олар енді қолсұғылмаушылық бойынша қорғалмайды, дұрыс па?
– Мен сұрағыңызға жауап бердім.
– Әділет министрлігінде Назарбаевтың байлығына қатысты тізім бар ма?
– Ондай тізім жүргізген жоқпыз.
Оқи отырыңыз: Парламент депутаттары Елбасы туралы заңның күшін жоюды мақұлдады
– Назарбаев экс-президент туралы заңда көзделген барлық кепілге ие бола ма?
– Әрине.
– Бұл үшін бюджеттен қанша қаражат қарастырылған?
– Бұл сауалға жауап беруге дайын емеспін. Бюджет мәселелері менің салам емес.
– Елбасының қолсұғылмаушылығы сақтала ма?
– Экс-президентке қатысты қарастырылған барлық кепіл сақталады.
– Қандай кепілдер қысқарды?
– Ештеңе қысқарған жоқ. Экс-президентке қатысты барлық кепіл сақталады.
– Сонда ол қандай кепілдерін жоғалтты?
– Заңда көрсетілмегеннің бәрін жоғалтты.
– Мысалы?
– Күшін жоюға ұсынылған заңда бұрын мүлкі, шоттары, отбасының мүшелеріне сәйкес кепілдер болған. Заң қабылданған жағдайда бұлар күшін жояды.
– Қандай кепілдер?
– Заң күші жойылғаннан кейін тұңғыш президенттің отбасының шоттарына, мүлкіне қойылған кепілдер күшін жояды.
– Экс-президент мемлекетке опасыздық жасаса, қандай жаза болады?
– Ол заңнамен көзделген жазаға тартылуы мүмкін. Бірақ оны тергеп, заңнамамен көзделген тәртіппен қарау керек.
– Конституцияда бекітілген Тұңғыш президент туралы заң бар. Қазір күші жоюға ұсынылған Елбасы туралы заң бар. Бірінші президентті қорғайтын тағы қандай да бір заңдар бар ма?
– Бірінші президенттің кепілдері мен қолсұғылмаушылығы туралы тек Президент туралы конституциялық заңда қарастырылған. Басқа заңдар жоқ.
– Бұл қолсұғылмаушылықтары туралы ғой. Мен артықшылықтар туралы айтып отырмын. Мысалы, кеше Құрметті сенатор атағын алып тастады. Тағы да басқа атақтары туралы сұрап отырмын. Олар да қайтарып алына ма?
– Бірінші президенттің статусы, артықшылықтары туралы жиырмадан астам заң бар. Бұл заңдар тиісті түрде сарапталады, бұл кешенді жұмыс. Кейін тиісті шешім ұсынылады.
Оқи отырыңыз: Саиров саяси монополия туралы: Мұндай олқылықтарға қоғамдық иммунитет қалыптастыру керек
– Қанша уақытта барлық заңдардан бірінші президентке қатысты баптарды алып тастай аласыздар?
– "Қазақстан Республикасының Тұңғыш президенті – Елбасы статусы" жөніндегі Конституциялық заңның күші жойылғаннан кейін барлық заңдардан бұл нормалар алынып тасталады. Мерзіміне келсек, заң шығару процесін жеделтеліген мерзімде жүргізуге болмайды. Сондықтан кешенді жұмыс жүргізіледі, сараптама жасалады.
– Бүгін ұсынылған заң жобасы қашан күшіне енеді?
– Парламенттің бірлескен отырысында қабылданды. Енді президенттің қарауына жіберіледі.
– Қол қойылған күннан бастап күшіне ене ме?
– Шамамен қол қойылғаннан сәттен бастап күшіне енеді.
– Елбасы кеңсесі, Елбасы кітапханасы, резиденциялар не болады?
– Бұл мәселелер қазір күшін жоюға ұсынылған заңда көзделген. Енді осы заң күшін жояды. Сондықтан заңнамада көзделген тәртіппен кеңсе, тағы басқа нәрселердің сұрақтары қаралады.
– Резиденциясы ше?
– Экс-президентке мемлекеттік саяжай көзделуі мүмкін. Сондықтан бұл заңнама шеңберінде шешіледі.
– Осыдан кейін кеңсеге, кітапхана қаражат бөлуді қоямыз ба?
– Қабылданған заңға сәйкес, президент кеңсесі, кітапханасы, басқасы бойынша тиісті шешім қабылданады.
– Тұңғыш президент қоры ше?
– Бәрі заң аясында қаралады.
– Назарбаевтың зейнетақысы қанша?
– Экс-президенттің зейнетақысы Президент туралы заңның талаптарына сәйкес, президент шешімімен президент жалақысының 80 пайызына дейін қарастырылған.
– Президент қанша жалақы алады?
– Оған мен жауап бере алмаймын
– Егер отбасы мүшелері Қазақстаннан капитал шығару, мемлекетке опасыздық жасау туралы қылмыстармен байланысты болса, олар да Қазақстанның қарапайым азаматтар сияқты жауапқа тартыла ма?
– Тиісті мәселелер белгіленген заңнамалық тәртіппен қаралатын болады.
– Түсініксіз жауап бердіңіз.
– Белгіленген қылмыстық-процессуалдық, қылмыстық кодекстер бойынша қаралады.
– Яғни, ешқандай артықшылығы болмай ма?
– Бұрын қарастырылған кепілдер күшін жояды.
– Заңның кері күші бар ма?
– Заңның кері күші жоқ.
– Кей деректер бойынша, Назарбаевтың қорында 8 млрд доллар, ұшақтар, қонақ үйлер, Жусан банк бар. Заңсыз алынған активтерді қайтаруға бола ма?
– Менде мұндай ақпарат жоқ.
– Егер капитал елден бүгінгі күнге дейін шығарылған болса, олар қарапайым азаматтар сияқты жауапқа тартыла ма? Әлде бүгінгі күнге дейін шығарылған капиталды бақылау мүмкін емес пе?
– Қолданыстағы заңнамада қарастырылған белгіленген қылмыстық іс жүргізу тәртібіне сәйкес, мәселелерді уәкілетті органдар қарайды және қабылдайды. Өйткені бұл менің салам емес. Сондықтан тиісті шешімдерді солар қабылдайды.
– Назарбаевқа қатысты тым қатты шешім қабылдап жіберген жоқсыздар ма? Сіздің азаматтық көзқарасыңыз қандай?
– Маусым айында бүкілхалықтық референдум болды. Халық болып Конституцияға өзгеріс енгіздік. Сол халықтың шешімін қазір жүзеге асырып жатырмыз. Конституция бойынша биліктің бірден-бір қайнар көзі – халық. Халықтың көзқарасын, ынтасын осылай жүзеге асыру арқылы қазір Парламентте заң жобасы қаралды.
– Сіздің көзқарасыңыз қандай, аяушылық жоқ па?
– Аяушылық, басқа мәселелер заң тұрғысынан қаралмайтын нәрсе ғой. Сондықтан заң бойынша шешім дұрыс қабылданды деп ойлаймын.
