Бұл мерейтой тек тарихи дата емес – ол Қазақстан мен Ресейдің технологиялық әріптестігінің символына айналды. Ғарыш саласындағы бірлескен жобалар екі елге де озық технологиялар нарығында өз орнын алуға мүмкіндік беріп отыр. 

Байқоңырдың мерейтойы: тарихты сақтау және даму

Мерейтой қарсаңында Байқоңыр қаласында және ғарыш айлағында ауқымды іс-шаралар өтеді. Ресейлік "Роскосмос" корпорациясы ұсынысымен 2023 жылы басталған бастама – Гагарин ұшқан №1 алаңда музей кешенін құру жоспары – жүзеге аспақ. Бұл кешенде зейнетке шыққан ғарыштық техникалардың макеттері орналастырылып, тарихи миссиялардың мұрасына айналмақ.

Сонымен қатар, әлеуметтік және спорттық инфрақұрылым жаңартылып, жаңа спорт кешені салынады. Жоба екі ел тарапынан бірлесіп қаржыландырылуда.

Ғарыштық туризм және жастармен жұмыс

Байқоңырда туризмді дамыту бағытында да нақты қадамдар жасалуда. Қалаға 14 тұрақты әуе рейсін ашу, кейбір объектілерге кіру режимін жеңілдету және турмаршруттарды кеңейту мәселелері қарастырылуда. Туристер үшін ғарыш музейі, старттық алаңдар мен "Бәйтерек" зымыран кешенін тамашалау мүмкіндігі қарастырылған.

Қазақстанның Туризм және спорт вице-министрі Ержан Еркінбаевтың айтуынша, "Байқоңырдың" туристік әлеуеті қала экономикасын дамытуға серпін береді. Сонымен қатар, жастарды ғарыш саласына тарту мақсатында бұл бағытта ағартушылық миссия да маңызды.

Ғарыштық ынтымақтастықтың негізі

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Ресей "Байқоңыр" ғарыш айлағын Қазақстаннан жалға алып келеді. Қазіргі келісім 2050 жылға дейін жарамды, жыл сайынғы жалдау ақысы шамамен 115 миллион долларды құрайды. Алайда, екі елдің ынтымақтастығы жалға алу келісімімен шектелмейді.

2000 жылдары Қазақстан ғарыш саласын дамыту бағдарламасын қабылдап, "KazSat-1", "KazSat-2" және "KazSat-3" байланыс спутниктерін орбитаға шығарды. 2008 жылы Қазақстан Ресейдің ГЛОНАСС навигациялық жүйесіне қосылды.

Сарапшылардың пікірінше, Ресей үшін Байқоңырдың артықшылығы – МКС-ке (Халықаралық ғарыш станциясы) адам жіберу мүмкіндігі. Мұндай мүмкіндік "Восточный" ғарыш айлағында тек 2027 жылдан кейін ғана пайда болуы мүмкін. Ал Қазақстан үшін Байқоңыр — тек жалға берілетін нысан емес, елдің толыққанды ғарыш ойыншысына айналуындағы маңызды ресурс.

"Бәйтерек": келешекке бағдар

2004 жылы басталған "Бәйтерек" жобасы 2025 жылы алғашқы зымыран ұшыруды жоспарлап отыр. Жоба – экологиялық тұрғыдан қауіпсіз және коммерциялық пайдалануға ыңғайлы. Қазақстан бұл кешенге иелік ететін болады. Ресейлік тараптың пікірінше, бұл ынтымақтастық Ресейге – жаңа "Союз-5" зымыранын нарыққа шығаруға, ал Қазақстанға – өз инфрақұрылымын иеленуге мүмкіндік береді.

Болашақ жобалар және кадрлық резерв

2024 жылғы қарашада өткен жоғары деңгейдегі келіссөздер барысында елдер ғарыш саласындағы ынтымақтастықты тереңдетуге уағдаласты. Бірлескен ғылыми-зерттеу жобалары, телекоммуникация, жасанды интеллектті қолдану арқылы ғарыштық технологияларды дамыту – екі ел күн тәртібінде тұрған бағыттар.

Сонымен қатар, кадр дайындау мәселесі де басты назарда. Мәскеу авиация институтының (МАИ) Байқоңырдағы "Восход" филиалы Қазақстанның Ұлттық ғарыш орталығы мен "Бәйтерек" кешеніне мамандар даярлап жатыр. Жақында Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетімен бірлесіп IT бағыттары бойынша бағдарламалар іске қосылады.

Жаңа спутниктік жүйе: Starlink-ке балама

2023 жылдың соңында "Роскосмос" басшысы Юрий Борисов 2030 жылға қарай ресейлік Starlink баламасын іске қосу жоспарын жариялады. Бұл жоба Қазақстанға да қызықты болуы мүмкін. Өйткені республика шетелдік басқарудағы телекоммуникациялық жүйелерге, соның ішінде Starlink-ке шектеу қоюды жоспарлап отыр. Бұған ЕАЭО талаптарына сәйкес келмеу себеп болып отыр.

Оқи отырыңыз: